WYCIECZKA Nr 773 - Szlak pamięci ofiar hitlerowskiego ludobójstwa

TRASA WYCIECZKI i DANE STATYSTYCZNE
Łódź - Zgierz - Dąbrówka Sowice - Dąbrówka Strumiany - Dąbrówka Wielka - Rosanów - Lućmierz
Łącznie : 31 km
Powrót : Lućmierz - Grotniki - Jedlicze A - Zgierz Kontrewers - Zgierz - Łódź
(06.12.2019. - 74,3 km, 20,1 km/h, 3:41:26 h) 
ZDJĘCIA          RELIVE           FILMY             GPS

Trasa WYCIECZKI Nr 773.

U mnie sezon rowerowy trwa przez cały rok. I chociaż jest zimno, to jeśli tylko jest sucho - wsiadam na rowerek i jadę do... Dziś w Łodzi piękna, słoneczna pogoda, temperatura znośna -3 °C, czyli warunki idealne do tego, aby pojechać na krótką wycieczkę.

Na początku, tak jak to zawsze mam w zwyczaju, robię rekonesans po Łodzi i sprawdzam, co nowego słychać na mieście. Oglądam świąteczne dekoracje na ul. 6 Sierpnia.

W tym roku tematem przewodnim jest zimowy las.

Na woonerfie ul. Traugutta stanęła ramka z napisem "Kocham Łódź" - super pomysł !

Zbliża się koniec budowy "Bramy Miasta" przy dworcu Łódź Fabryczna. Dwa wieżowce są dobrze widoczne z ul. Traugutta.

We wrześniu 2019 r. zawaliła się kamienica mieszczańska przy ul. Rewolucji 31. Obecnie trwają pracę wyburzeniowe.

"ŁKS rzuca chleb starym babom" - napis na murze przy ul. Kilińskiego. To tzw. "Futbol factory po łódzku", czyli "futbolowa wojna na słowa" kibiców drużyn piłkarskich ŁKS i Widzewa.

Tuż obok ktoś zmalował napis "Nie Łódź się". Zgadza się - ta wojna nigdy się nie skończy...

Piękna wierzba nad stawem w Parku Helenów.

Na terenie zieleńca wypatrzyłem dwa napisy : "Życie to szereg poświęceń i rozczarowań". No to by się zgadzało !

"Wszędzie dobrze, ale w Łodzi najlepiej. Od urodzenia dumny z pochodzenia. nie mówię szeptem, gdy pytają skąd jestem. Z Miasta Łodzi się pochodzi". A obok plakaty Gu-Tang Clan (gra miejska pod tytułem : "Znajdź pieska").

Po szybkim rekonesansie dojeżdżam do Parku im. Szarych Szeregów, inaczej zwanym parkiem "Promienistych". Zieleniec został założony w latach pięćdziesiątych XX w. na obszarze dawnej starej zabudowy, stanowiącej w czasie okupacji pn. część getta oraz na terenie obozu przejściowego dla młodzieży polskiej, który został zlikwidowany na krótko przed wyzwoleniem Łodzi.
  

Jest to bardzo wyjątkowe i zarazem bardzo smutne miejsce na mapie Łodzi. Znajduje się tu tzw. "Pomnik Pękniętego Serca". 

Pomnik został odsłonięty w dniu 9 maja 1971 roku w 26. rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem.

Brałem udział w tej uroczystości jako harcerz XIII Łódzkiej Drużyny Harcerskiej "Promieniści".
W końcu 1942 r. hitlerowski okupant utworzył w rejonie ulic Przemysłowej, Górniczej, Brackiej i Plater obóz przeznaczony dla dzieci i młodzieży polskiej, nazwany "Polen Jugendverwahrlager". 

Do obozu kierowano dzieci i młodzież za różne drobne przewinienia wobec okupanta oraz dzieci bezdomne i pozbawione opieki wskutek aresztowania ich rodziców. "Odebrano wam życie. Dziś dajemy tylko pamięć".

Obóz ten posiadał filię w Dzierżąznie, w folwarku i młynie na Czarnawce. W obozie panował sam reżim, jak w obozach koncentracyjnych dla dorosłych. 

Głód, ciężka praca fizyczna ponad siły, fatalne warunki sanitarne, brutalne i sadystyczne traktowanie młodocianych więźniów powodowały wysoką śmiertelność.  

W parku swój początek bierze "Szlak pamięci ofiar hitlerowskiego ludobójstwa". 

Jest to znakowany szlak turystyczny pieszy o długości 31 km, który upamiętnia martyrologię ludności Polski, dokonywanej przez Niemców w czasie II wojny światowej na terenie obecnego woj. łódzkiego. 

Poza tym parkiem przechodzi również m.in. przez Park Julianowski, Radogoszcz, Zgierz i Lućmierz. Znaczna część trasy prowadzi przez tereny zalesione. Opis niebieskiego szlaku znajduje się m.in. na stronie Wikipedii oraz na stronie Miasta Zgierz.

Z parku "Promienistych" szlak kieruje turystę do stadionu KS "Budowlani" przy ul. Górniczej. Następnie do innych ciekawych miejsc.

Muszla koncertowa w Parku Julianowskim - zobacz WYCIECZKA Nr 136.

Plac Pamięci Narodowej przy ul. Zgierskiej i pomnik "Iglica". Zobacz koniecznie WYCIECZKĘ Nr 153.

Przy placu znajduje się dawna fabryka włókiennicza żydowskiego przedsiębiorcy Samuela Abbego. To właśnie tutaj, od stycznia 1940 hitlerowcy urządzili w niej Rozszerzone Więzienie Policyjne. Obecnie mieści się tu Mauzoleum Martyrologii i Walki w Radogoszczu - oddział Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

W tym miejscu zamordowano około 20 tysięcy ludzi. Napis na pomniku przy miejscu masowych mordów : "Tu spoczywamy zamordowani w przeddzień wolności. Imiona i ciała zabrał nam ogień. Żyjemy tylko w waszej pamięci. Niechaj śmierć tak nieludzka nie powtórzy się".

 Na terenie muzeum znajduje się kilkanaście tablica pamięci. "Ku wiecznej pamięci przyszłych pokoleń o męczeństwie więźniów obozów koncentracyjnych uśmierconych przez hitlerowskich ludobójców. W hołdzie dla ich bohaterstwa w obronie Ojczyzny i człowieczeństwa. Środowisko byłych więźniów Ravensbrück, Auschwitz-Birkenau, Mauthausen-Gusen, Dachau i innych obozów koncentracyjnych Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Łodzi. W XXXV rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem".

Kościół pw. Opieki św. Józefa i Matki Bożej z Góry Karmel na Radogoszczu ul. Liściasta 9.

Fabryka pierścieni tłokowych "PRIMA" ul. Liściasta 17. W dniu 9 listopada 1939 r. hitlerowcy utworzyli w fabryce obóz przejściowy dla realizacji akcji represyjnej przeciwko inteligencji Łodzi i woj. łódzkiego, pod nazwą "Intelligenzaktion Litzmannstadt".

Tablica pamięci na ścianie fabryki "Pamięci ofiar hitlerowskiego ludobójstwa. Pomordowanym w murach tej fabryki w latach 1939-1940".

Remont linii kolejowej z Łodzi do Zgierza.

Przedwojenna zagroda przy ul. Liściastej (na terenie dawnej wsi podłódzkiej Żabieniec).

Od niedawna ulica Liściasta nie jest już drogą gruntową, nie ma na niej tzw. kocich łbów ani błota. Jej spory fragment posiada już asfaltową nawierzchnię.

Z Łodzi szlak prowadzi do Zgierza.

Szlak wiedzie dalej przez las "Okręglik" - dziś Las Chełmy, czyli Las Komunalny miasta Zgierza.
 

Na terenie lasu znajduje się pomnik "Okręglik" - symboliczne miejsce spoczynku ofiar zamordowanych przez okupanta hitlerowskiego w latach 1939-45. 

Upamiętnia także harcerzy, którzy zostali zabici tu w 1940 roku. To właśnie tutaj okupant hitlerowski dokonał brutalnych egzekucji, pozostawiając za sobą ślady tragicznej historii.

Wg Instytutu Pamięci Narodowej, Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni Przeciw Narodowi Polskiemu w Łodzi, w lesie "Okręglik" w czasie II wojny światowej Niemcy zamordowali i pogrzebali ok. 3000 ludzi.

Leśny odcinek szlaku doprowadza do linii kolejowej przy ul. Iglastej.

Następnie kieruję się ulicą Sosnową i Chełmską do ul. Sadowej.

Przy ul. Sadowej 6a znajduje się Starostwo Powiatowe Zgierz.

Dworzec kolejowy w Zgierzu.

Pomnik Stefana Żeromskiego przed gmachem dawnego Seminarium Nauczycielskiego przy ul. 3 Maja 46.

Zgierz ul. Długa 33 - dawna szkoła ewangelicka.

 Muzeum Miasta Zgierza ul. Dąbrowskiego 21 i klasycystyczny budynek pochodzący z 1828 roku. Jego właścicielem był Carl Müller – starszy cechu postrzygaczy.

Zgierz ul. Dąbrowskiego 23 - dom sukiennika Jakuba Zache.

Budynek powstał przed 1827 rokiem. Ciekawe informacje dot. tego miejsca umieszczone są na tablicy edukacyjnej "Zgierz Miasto Tkaczy" (projekt finansowany z funduszy europejskich). 

Staw w Parku Miejskim w Zgierzu.

Zieleniec założono w 1826 roku jako ogród spacerowy.
 

Pomnik na placu Stu Straconych w Zgierzu.

W dniu 20 marca 1942 roku Niemcy spędzili siłą około 6 tysięcy ludzi na dawny plac stodół (ówczesne wysypisko śmieci) i na ich oczach rozstrzelano 100 (96 mężczyzn i 4 kobiety) niewinnych Polaków.

Był to odwet za zastrzelenie dwóch SS-manów przez sierżanta Wojska Polskiego Józefa Mierzyńskiego. Władze niemieckie wiedziały kto jest sprawcą zabójstwa, ale w celu sterroryzowania narodu polskiego stosowano odpowiedzialność zbiorową. Ciała rozstrzelonych wywieziono do lasu lućmierskiego i tam je pogrzebano.

Monument dłuta Antoniego Biłasa, stoi w tym miejscu od 28.09.1969 roku.

Obok pomnika znajduje się tzw. "Ławka Niepodległości" – multimedialna ławka pomnikowa, projekt Ministerstwa Obrony Narodowej w celu uczczenia 100. rocznicy odzyskania niepodległości Polski.

Z placu szlak prowadzi do wiaduktu kolejowego przy ul. Reymonta.

Następnie do Ośrodka Sportowo-Rekreacyjnego "Malinka" w Zgierzu.

Kolejny odcinek szlaku : Dąbrówka Sowice oraz Dąbrówka Strumiany. 

Dalej przez las w Dąbrówce Wielkiej.

Trasa doprowadza do drogi woj. nr 702 i biegnie ciągle na zachód.

Szlak na całej trasie jest dobrze oznakowany.

Odnowienia oznakowania miało miejsce w tym roku i zostało dofinansowane przez Ministerstwo Sportu i Turystyki.

W tej okolicy oprócz szlaku niebieskiego, przebiega także żółty "Szlak Bojowy 28 Pułku Strzelców Kaniowskich" oraz czerwony "Szlak okolic Łodzi".

Rosanów - leśny odcinek po ul. 1 Maja.

Kręty fragment trasy z Rosanowa do Lućmierza.

Lućmierz - pomnik w lesie przy drodze krajowej nr 91. W latach 1939-1942, przy trasie ze Zgierza do Ozorkowa, dokonano mordu ok. 30 tyś. osób.

"W hołdzie Polakom pomordowanym i pogrzebanym w tym lesie w latach okupacji hitlerowskiej rodacy". Podczas masowych egzekucji ginęli głównie Polacy, ale ofiarami byli także Żydzi, Niemcy – antyfaszyści, pacjenci szpitala psychiatrycznego w Kochanówce. 

 Najwięcej osób zamordowano w części lasu zwanej Cegielnią, położonej przy drodze do Grotnik.

W głębi lasu znajduje się pomnik stu straconych oraz mogiła. Na granitowej tablicy znajduje się napis: "ZBIOROWA MOGIŁA STU POLAKÓW ROZSTRZELANYCH W ZGIERZU 20 MARCA 1942 ROKU."

Oprócz żołnierzy ze Zgierza, oprawcami-mordercami byli żołnierze oddziału konnego SS, stacjonującego w majątku Lućmierz, funkcjonariusze 31. Batalionu Policji Ochronnej oraz gestapowcy.

Na mogile ustawione są tabliczki nagrobne z nazwiskami pomordowanych i datami ich śmierci.

"Ś.P. Zygmunt Podgórski pedagog, wizytator, pierwszy prezes akcji katolickiej, zamordowany przez okupanta w listopadzie 1939 roku".

"Ś.P. Franciszek Burek legionista I-ej Brygady J.O. żył lat 43. rozstrzelany przez okupanta w 1939 r. Cześć jego pamięci !".

"Ś.P. Franciszek Pawlik nauczyciel, działacz społeczny rozstrzelany 24.11.1939".

Szlak pamięci ofiar hitlerowskiego ludobójstwa pozwala na bezpośrednie zetknięcie się z miejscami zbrodni hitlerowskich w trakcie II wojny światowej. To łatwa trasa turystyczna, którą jak wykazałem, można także przejechać na rowerze.

Z lasu lućmierskiego kieruję się na Grotniki.

Jest to bardzo atrakcyjna trasa, która biegnie czerwonym "Szlakiem okolic Łodzi".

Lasy grotnickie to ostatni duży kompleks leśny w naszym regionie, ostatnia zachowana resztka dawnej Puszczy Łódzkiej. 

W okolicy Grotnik utrzymuje się specyficzny, suchy mikroklimat lasów sosnowych zbliżony do uzdrowiska w Rabce, zwalczający nieżyty dróg oddechowych i choroby laryngologiczne. 

Warto wybrać się w te rejony rowerkiem i pośmigać po dobrze utwardzonych duktach.

Lasy grotnickie to niewątpliwie miejsce, które zachwyca swoim urokiem i sprzyja relaksowi.

Zbiornik wodny w lasach grotnickiech - okolica wsi Jedlicze A.

Pędzę dalej duktem przy Rezerwacie Przyrody "Grądy nad Lindą".

Grądy nad Lindą to prawdziwa perełka przyrodnicza regionu łódzkiego. Ten unikalny kompleks leśny zachwyca różnorodnością ekosystemów, bogactwem flory i fauny oraz malowniczymi krajobrazami.

W pobliżu rezerwatu znajduje się gospodarstwo szkółkarskie "Źródliska".

Rezerwat "Grądy nad Lindą" poznałem dobrze podczas WYCIECZKI Nr 458.

Zgierz Kontrewers - przystanek kolejowy.

Most na rzece Bzura przy ul. Miroszewskiej.

Przejeżdżam przez przemysłową część Zgierza.

To Park Przemysłowy "Boruta", który poznałem dobrze na WYCIECZCE Nr 251.

Industrialny obszar rozciąga się wzdłuż ul. Boruty.

Opuszczam Zgierz drogą krajową nr 71, która biegnie wzdłuż lasu "Okręglik".

Za tą dzisiejszą wycieczkę daję sobie dużego lajka ! Co prawda nie wykręciłem kolejnej setki, ale i tak jestem zadowolony, bo jazda przy temperaturze -7° C nie należy do najłatwiejszych.

Wracając do domu przez Park na Zdrowiu rozpoznaje mnie Fan, który śledzi moje wycieczki rowerowe w mediach społecznościowych. To rowerzysta Wojtek Małgorzaciak, z którym ucinam sobie krótką pogawędkę. Pozdrowienia Wojtek i do zobaczenia na szlaku ! 

W ubiegłym roku na terenie dawnego lunaparku powstał plac zabaw z kompleksem wspinaczkowo-zabawowym, które nazwano "Wzgórze Trzech Wież". Można przyjść z dziećmi i aktywnie spędzić wolny czas.
I to wszystko na dziś ! Mam nadzieję, że ta moja dzisiejsza eskapada, okaże się pożytecznym źródłem informacji o miejscach martyrologii w regionie łódzkim  🚴