WYCIECZKA Nr 414 - Góra Świętej Małgorzaty i Chełmno nad Nerem

TRASA WYCIECZKI i DANE STATYSTYCZNE :
Łódź (Wólczańska, A. Struga, al. Kościuszki, Zachodnia, Park Staromiejski, Stary Rynek, Zgierska, al. Włókniarzy, 11 Listopada, gen. Okulickiego, Zgierska) - Zgierz - Lućmierz - Emilia - Rosanów - Kania Góra - Sokolniki Las - Sokolniki Parcela - Małachowice Kolonia - Skotniki - Boczki - Ambrożew - Kosin - Góra Świętej Małgorzaty - Podgórzyce - Tum - Kwiatkówek - Łęczyca - Topola Królewska - Błonie - Siemczyce - Golbice - Chorki - Grabów - Pieczew. 
woj. wielkopolskie : Mniewo - Drzewce - Umień - Ostrów - Ladorudz - Chełmno Parcele - Chełmno nad Nerem - Rzuchów- Chełmno nad Nerem - Chruścin - Cichmiana 
woj. łódzkie : Czepów - Czepów Górny - Wielenin Kolonia - Wielenin - Stemplew - Tolów - Zelgoszcz - Światonia - Zacisze - Brudnówek - Mrówna - Ner Kolonia - Wartkowice - Stary Gostków - Biała Góra - Drwalew - Powodów Trzeci - Powodów Drugi - Łążki - Różyc - Chrząstówek - Chrząstów Wielki - Parzęczew - Ignacew Rozlazły - Florentynów - Mariampol - Stare Krasnodęby - Karolew - Nakielnica - Ruda Bugaj - Aleksandrów Łódzki - Rąbień - Konstantynów Łódzki - Łódź (Konstantynowska. Park Zdrowie) 
[19.09.2015. - 188,66 km, 27, 8 km/h, 6:46:38 h]
ZDJĘCIA                GPS

Mr SCOTT jedzie do... Chełmna nad Nerem, przez Górę Świętej Małgorzaty ! Trasa WYCIECZKI Nr 414.

Kolejną wycieczkę rozpoczynam przy ul. Wólczańskiej 45/47, pod dawnym zespołem fabrycznym Filipa Lissnera.

W drugiej poł. XX wieku była tutaj siedziba Łódzkich Zakładów Środków Spożywczych. Obecnie w budynku przy ul. Wólczańskiej 49 znajduje się Wojewódzki Urząd Pracy.

Na sąsiedniej posesji pod adresem ul. Wólczańska 51, stoi zabytkowa willa Juliusza Langego.

Juliusz Lange urodził się w Konstantynowie w 1850 roku. Był on łódzkim przemysłowcem, właścicielem fabryki wyrobów bawełnianych. W 1879 roku zakupił plac przy ulicy Wólczańskiej 49/51, na którym zbudowano fabrykę i swój piękny dom.

Willa ta to dwukondygnacyjny budynek, zaprojektowany przez Franciszka Chełmińskiego. Jest ona przykładem połączenia form neorenesansowych z elementami dekoracji secesyjnej.

W willi ma swoją siedzibę Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, różne instytucje oraz znakomita restauracja "Montenegro".

Kiedy tak biegam z aparatem i fotografuje łódzkie zabytki, przygląda mi się uważnie pracownik jednej z firm telekomunikacyjnych. Ucinam sobie z nim sobie krótką pogawędkę i dowiaduję się, że na ul. Wólczańskiej budowana jest sieć światłowodu przeznaczonego do użytku komercyjnego (internet, telekomunikacja, multimedia itp.).

Z ul. Wólczańskiej dojeżdżam do skrzyżowania al. Kościuszki 36 z ul. Andrzeja Struga 6. Stoi tam monumentalna kamienica Bernarda Glüksmana, którą wybudowano w latach 1895-1896.

Potem jadę na Stary Rynek, gdzie czekają już na mnie rowerowi koledzy : Piotrek "Ragan" i Sylwek "Milczący łowca". Razem pojedziemy dziś na daleką wycieczkę do Chełmna nad Nerem. Co prawda miejscowość ta leży z woj. wielkopolskim, ale ma bardzo ważny - historyczny związek z Łodzią.

Objaśniam kolegom jaką trasą pojedziemy i ruszamy na rowerowy szlak. Kierujemy się do Zgierza i wyjeżdżamy na drogę krajową nr 91. Wzdłuż niej prowadzi linia tramwajowa tramwaju nr 46, który kursuje na trasie z Łodzi do Ozorkowa.

W Emilii skręcamy na Rosanów, a następnie przez Sokolniki Las docieramy do drogi woj. nr 708.

Pedałujemy przez wieś Sokolniki Parcela, gdzie są idealne warunki do uprawiania aktywności rowerowej. Wąski asfalcik i zerowy ruch samochodowy. Lubię to !!!

Szybkim tempem docieramy do wsi Góra Świętej Małgorzaty, którą poznałem podczas WYCIECZKI Nr 66.

Największą atrakcją turystyczną wsi jest kościół pw. Świętej Małgorzaty. Stoi na wysokim wzgórzu górującym nad całą ziemią łęczycką, które ma 25 m wysokości względnej i 136 m n.p.m. Wg legendy, zostało usypane przez Świętą Małgorzatę.

Kościół jest jednonawowy, zwrócony swym wielokątnym prezbiterium na wschód. Został wybudowany z funduszy kanoników laterańskich z Trzemeszna przed 1250 rokiem, pierwotnie w stylu romańskim. W ciągu wieków świątynia była wielokrotnie odnawiana, a ostatecznie gruntownie przebudowana w XV stuleciu.

Obecnie prowadzone są prace remontowe w prezbiterium. W ołtarzu głównym znajduje się rzeźba z wizerunkiem Świętej Małgorzaty.

Zabytkowa ambona z białego marmuru.

Ołtarz boczny lewy z obrazem Wniebowzięcia Jezusa Chrystusa.

Druga stacja Drogi Krzyżowej "Jezus krzyżem obciążony".

Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej i figura Matki Boskiej Fatimskiej.

Zabytkowa chrzcielnica z drugiej poł. XIX wieku.

Ołtarz boczny prawy z figurą Chrystusa ukrzyżowanego z poł. XIX wieku.

Polichromia na suficie z obrazem Matki Boskiej Anielskiej.

Dożynkowe dekoracje wykonane przez mieszkańców miejscowej parafii.

Chór muzyczny i organy kościoła.

Po zwiedzeniu świątyni wjeżdżamy do wsi Podgórzyce.

Potem jedziemy przez Tum, który poznałem w trakcie WYCIECZKI Nr 77.

W tej podłęczyckiej wsi znajduje się absolutnie wspaniała Archikolegiata p.w. Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego Wyznawcy. Kiedy tylko to jestem, to naprawdę trudno mi uwierzyć, że ta ogromna budowla ma przeszło 850 lat !

Jest to największa zachowana świątynia romańska w Polsce. Przez kilkaset lat była miejscem synodów i zjazdów książęcych. Do świątyni wchodzi się przez portal datowany na 1160 rok. W półkolistym tympanonie wyrzeźbiona jest postać Madonny z Dzieciątkiem, adorowana przez dwa anioły. 

W ołtarzu głównym zawieszona jest rzeźba Jezusa, która pochodzi także z XII wieku.

XII-wieczne malowidło ze sceną Sądu Ostatecznego, odsłonięte i częściowo zrekonstruowane w dolnej części zachodniej apsydy.

Od miejscowego proboszcza zdobywam specjalną pieczątkę - dowód mojej kolejnej wizyty w prastarym Tumie.

W cieniu kolegiaty w Tumie stoi drewniany kościół p.w. św. Mikołaja zbudowany w XVIII wieku.

W pobliskim Kwiatkówku znajduje się Skansen Łęczycka Zagroda Chłopska.

Z Tumu kierujemy się do drogi woj. nr 703 i wjeżdżamy do Łęczycy.

Łęczyca ul. 18 Stycznia - mural autorstwa artysty Oteckiego. Malowidło przedstawia m.in. diabła Borutę pod postacią lwa, trzymającego w pysku herb miasta. Mural ma symbolizować walkę między dobrym, a złym rycerzem. Powstał w lipcu 2014 roku z okazji 95. rocznicy utworzenia województwa łódzkiego.

Mr SCOTT z kolegami - pamiątkowa fotografia pod Ratuszem Miejskim w Łęczycy.

Z Łęczycy jedziemy do Topoli Królewskiej - zobacz WYCIECZKA Nr 181.

Następnie kierujemy się na zachód do wsi Błonie.

Szybkim tempem docieramy do Grabowa, gdzie robimy sobie pamiątkowe zdjęcie pod pomnikiem Tadeusza Kościuszki.

Koledzy cały czas forsują szybkie tempo i błyskawicznie dojeżdżamy do wsi Mniewo i granicy woj. łódzkiego z woj. wielkopolskim (powiat kolski, gm. Olszówka).

Skrzyżowanie z DW nr 263 we wsi Drzewce.

Miejscowość Adamin.

Przez wieś Adamin przebiega magistrala węglowa relacji Śląsk - Gdynia,

Przyjazd Mr SCOTT'a wywołał w Wielkopolsce wielkie poruszenie ! Na pola wyległo mnóstwo dorodnych Fanek !

Powiem szczerze, że bardzo lubię jeździć z młodszymi ode mnie kolegami. Cały czas "wożę się na kole" !

Most na rzece Orłówka we wsi Ostrów.

Piękne lasy na trasie Ostrów - Ladorudz.

No i wreszcie dojeżdżamy do Chełmna - głównego celu dzisiejszej eskapady. Miejscowość położona jest 10 kilometrów na południowy-wschód od Koła nad rzeką Ner.

Remiza strażacka w Chełmnie.

Tablice pamięci na budynku strażnicy.

Podczas II wojny światowej Niemcy stworzyli w Chełmnie obóz masowej zagłady o nazwie Kulmhof. Był to obóz, w którym zaplanowali natychmiastową eksterminację Żydów i Romów z terenu Kraju Warty (nazwa okupowanej niemieckiej prowincji obejmująca w dużej części Wielkopolskę).

Wchodzimy na teren "Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłądy Kulmhof" i rozpoczynamy zwiedzanie.

Pomnik z napisem "Miejsce uświęcone krwią tysięcy ofiar ludobójców hitlerowskich. Cześć Ich Pamięci".

Kamienny obelisk z tablicą pamięci.

"W październiku i listopadzie 1941 roku niemieckie władze hitlerowskie deportowały prawie dwadzieścia tysięcy Żydów z Europy Środkowej do Łodzi. Pochodzili oni z Berlina, Düsseldorfu, Emden, Frankfurtu nad Menem, Hamburga, Koloni, Luksemburga, Pragi i Wiednia. Łącznie z nimi hitlerowcy przywieźli do września 1942 roku do Chełmna przynajmniej sto pięćdziesiąt tysięcy Żydów, w większości z różnych miejscowości polskich. Zostali oni zamordowani spalinami na rozkaz władz hitlerowskich".

Tablica o treści j/w w jęz. niemieckim.

Siedziba Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem — Oddziału Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie. Obok budynku ustawione są tablice edukacyjne z wiadomościami na temat obozu i jego tragicznej historii.

"Załoga Komanda Kulmhof" i fotografie niemieckich zbrodniarzy.

Zbiory muzeum obejmują m.in. przedmioty ofiar odnalezione w czasie prac archeologicznych prowadzonych w latach 1997-2004 w Chełmnie oraz latach 1986-1987 i 2003-2004 w Lesie Rzuchowskim.

"Komando Kulmhof - stosunek okolicznych mieszkańców do zagłady".

Fotografia przedstawiająca specjalny samochód, w których gazowano więźniów spalinami.

Obok muzeum znajduje się kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Został zbudowany w stylu neogotyckim w 1875, a konsekrowany w 1887 roku.

Dzwonnica na placu przykościelnym.

W ołtarzu umieszczony jest obraz Matki Bożej Częstochowskiej, a po bokach rzeźby świętych Piotra i Pawła.

Pamiątkowa tablica "Bogu i Polsce ofiarowali swe życie nasi współparafianie" i nazwiska zabitych.

Tablica z informacją "W 1942 roku w kościele składowano odzież i bagaż wielu tysięcy Żydów, których niemieckie władze hitlerowskie uśmierciły przy pałacu w Chełmnie. W czerwcu i lipcu 1944 roku ponad siedem tysięcy Żydów spędziło to ostatnią noc przed zagazowaniem w obozie leśnym".

Figura Chrystusa Króla na kamiennym cokole.

Po obejrzeniu kościoła wyjeżdżamy na równą jak stół drogę woj. nr 473 i kierujemy się w stronę Koła.

Po kilku minutach dojeżdżamy do drugiego oddziału "Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem", które znajduje się w Lesie Rzuchowskim.

Tablica edukacyjna z wiadomościami na temat obozu.

Plan rozmieszczenia poszczególnych obiektów na terenie muzeum.

Pamiątkowa tablica z napisem "Cmentarzysko niemieckiego obozu zagłady Kulmhof. W wyniku jego funkcjonowania w latach 1941-1945 śmierć poniosło około 200.000 Żydów, ponad 4000 Romów, nieokreślona liczba Polaków, w tym dzieci z Zamojszczyzny, jeńców Armii Czerwonej oraz czeskich dzieci z Lidic i Ležáku Ofiary zabijano spalinami w ruchomych komorach gazowych w Chełmnie nad Nerem w czasie transportu lub na polanach Lasu Rzuchowskiego. Początkowo ciała grzebano w masowych mogiłach, później palono je w ziemnych krematoriach".

Pomnik "Zakładnicy polscy zamordowani przez Niemców jesienią 1939 roku".

Obelisk z tablicą "Pamięci Stanisława Kaszyńskiego Sekretarza Gminy w Chełmnie nad Nerem ur. 16.11.1903 r. zamordowanego przez hitlerowców 28.02.1942 r. w Chełmnie w pobliżu kościoła, za próbę informowania opinii światowej o zbrodniach dokonywanych na ludności żydowskiej".

Monumentalny pomnik w formie leżącego graniastosłupa wpartego na piramidach z 1964 roku - projekt plastyka J. Stasińskiego oraz arch. J. Buszkiewicza z wyrytym fragmentem listu jednego z więźniów: „Wzięto nas od starca do niemowlęcia między miastem Koło a Dąbie. Wzięto nas do lasu i tam nas gazowano i rozstrzeliwano i palili... Otóż prosimy aby nasi przyszli bracia ukarali naszych morderców. Świadków naszego gnębienia, którzy mieszkają w tej okolicy jeszcze raz prosimy o rozgłoszenie tego morderstwa po całym świecie…”

Wiązanka kwiatów złożona przez Prezydenta Miasta Łodzi (szarfa w złoto-czerwonych barwach mojego rodzinnego miasta).

Tablica pamięci "Ziemia uświęcona męczeństwem i krwią dzieci z rejonu łódzkiego, z Zamojszczyzny i z Lidic Czechosłowacja".

Aleja prowadząca do miejsca kaźni setek tysięcy niewinnych ludzi, z pamiątkowymi tablicami.

Tablica z napisem "Ziemia w obrębie polan i lasu kryje prochy ofiar hitlerowskiego obozu zagłady dla Żydów w Chełmie. 160.000 Żydów, obywateli polskich z Getta Łódzkiego i innych gett tzw. Kraju Warty, ok. 2000 Żydów z Niemiec, Austrii, Czechosłowacji i Luksemburga, ok. 4.300 Cyganów a także Polaków oraz jeńców radzieckich, przypuszczalnie dzieci z czeskich Lidic".

Pomnik "Pamięci 70.000 zamordowanych Żydów z Łodzi".

Pomnik z tablicą "Pamięci 3000 mężczyzn, kobiet i dzieci - Żydów brzezińskich zamordowanych przez ludobójców hitlerowskich w dniach likwidacji getta brzezińskiego w maju 1942".

"Pomnik został wzniesiony z inicjatywy pisarki B.P. Sary Zyskind przez Komitet Brzezinian w Izraelu".

Pomnik dla upamiętnienia Żydów pochodzących z miejscowości Gąbin.

Tablica na pomniku : "Ziemia ta uświęcona jest prochami ponad 2000 Żydów z Gąbina, mężczyzn, kobiet, starców i dzieci, których wiosną 1942 r. w Chełmnie zamordowali w samochodach-komorach gazowych, niemieccy naziści. Zwłoki ofiar spalili w tym lesie". "Któż uczyni moją głowę źródłem wody, a oczy moje fontanną łez, bym mógł dniem i nocą opłakiwać zabitych córy mojego ludu ?... Jeremiasz Sw.23". "Nigdy nie zapomną tej potwornej zbrodni rozsiani po świecie potomkowie ofiar z Gąbina. 1999".

Pomnik "Ku pamięci 4953 Żydów Bełchatowa zamordowanych przez okupantów hitlerowskich w sierpniu 1942 roku".

Pomnik z tablicą pamięci "Rodzina Kujawińskich z Brzezin zamordowana w Chełmnie w roku 1942, ojciec Nachman, matka Dwojra, siostra Sura, bracia - Ruven, Michał, Anszel, Icie, siostra i reszta rodziny. Ofiaruje ocalony Hanuch żyjący w Izraelu, Ramat Hascharg, Hanoch Kujawski-Barak. sierpień 1995 r.".

Jedna z wielu tablic poglądowych dot. miejsca zlokalizowania pieca krematoryjnego z pierwszej fazy działania obozu zagłady.

Pomnik "Pamięci Żydów pomordowanych w Chełmnie 1941-1945". Jest to „Ściana Pamięci” - betonowy mur z symboliczną bramą z napisem w języku hebrajskim „Brama, przez którą przejdą sprawiedliwi”. 

Na murze umieszczane są tablice upamiętniające ofiary obozu w Chełmnie.

Tablica z napisem "W tym miejscu odkryto fundamenty krematorium w którym spalono tysiące zwłok zamordowanych Żydów. Na powierzchni został odtworzony jego zarys z autentycznymi fragmentami pieca".

"Pamięci Abrama Roja (1916-1975) pierwszego uciekiniera z ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem, męża. ojca, dziadka oraz członków rodzin : Rój i Frajlich z Izbicy Kujawskiej, którzy tu zginęli. Sara Miriam Roy, Jay, Annie i Jess Schnitzer 5 lipca 2011 r.".

"Ku pamięci zamordowanych Żydów Miasta Pabianic. Zwłoki pochowane w ogólnym grobie w maju 1942 roku w Chełmnie. Cześć ich pamięci".

"Pamięci Żydów z kutnowskiego getta zamordowanych w latach 1941-1944 w hitlerowskim obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem. W hołdzie obywatele Miasta i Ziemi Kutnowskiej 2006 rok".

Pomników, obelisków i tablic upamiętniających ofiary jest na terenie byłego obozu wiele i ciągle powstają nowe. 

Na obszernej polanie znajduje się lapidarium, w którym umieszczono macewy uratowane z cmentarza żydowskiego z Turku.

Obóz Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem był pierwszym niemieckim obozem natychmiastowej zagłady. Nie zachowała się żadna dokumentacja administracyjna, a obóz przeżyło tylko kilka osób, trudno więc jest ustalić liczbę jego ofiar. W publikacjach podawane są liczby mieszczące się w przedziale od 330-350 do 152 tysięcy.

POWRÓT   DO   ŁODZI

Po zwiedzeniu tego przerażającego miejsca niemieckiego ludobójstwa, zabieramy się do ostrego pedałowania i wracamy do centrum Chełmna nad Nerem.

Za wzgórza przy kościele jest znakomity widok na dolinę rzeki Ner.

Zjeżdżamy z DW nr 473 na drogę prowadzącą do Wilamowa.

Most nad rzeką Ner.

"Łódzka" rzeka Ner.

Mr SCOTT - pamiątkowa fotka w Chełmnie nad Nerem.

Mr SCOTT jedzie do... - zdjęcie autorstwa Piotra. Wjeżdżam na wiadukt nad autostradą A-2.

Autostrada A-2 w kierunku Poznania.

Super widok z wiaduktu na kościół w Chełmnie nad Nerem.

Remiza strażacka we wsi Chruścin.

Przejazd przez wieś Czepów.

Pole słoneczników na terenie osady Czepów Górny.

Remont drogi woj. nr 473 we wsi Orzeszków (w kierunku Uniejowa).

Wielenin Kolonia - zabudowania firmy "K-Flex", która produkuje izolacje techniczne z kauczuku.

Wieś Wielenin - znam ją dobrze z WYCIECZKI Nr 382.

Tablica informacyjna "Powiat Łęczycki, Gmina Świnice Warckie".

Wieś Zelgoszcz - "Powiat Poddębicki wita".

Remiza strażacka i wóz bojowy OSP Zelgoszcz.

Koniki we wsi Zacisze.

Wieś Brudnówek - przejazd przez torowisko magistrali węglowej.

Mr SCOTT jedzie ostro do... ! Tempo dzisiejszej wycieczki jest naprawdę imponujące ! Na moim rowerowym liczniku pojawia się średnia ponad 27 km/h !!!

Droga woj. nr 469 we wsi Łążki.

Chrząstów Wielki.

Zatrzymujemy się na rynku w Parzęczewie i uzupełniamy zapasy picia.

Nakielnica i krzyż pomiędzy trzema akacjami.

Pamiątkowe zdjęcie na rynku w Aleksandrowie Łódzkim.

Konstantynów Łódzki - zabytkowy tramwaj typu 2N2, jako pomnik tramwajowej linii 43 łączącej Łódź z Konstantynowem i Lutomierskiem.

Park Zdrowie w Łodzi - Mr SCOTT, Sylwek i Piotr i pamiątkowa fotografia na zakończenie udanej wycieczki. Dzięki panowie za rewelacyjną przejażdżkę i do następnego spotkania !

Cieszę się bardzo, że udało mi się wreszcie pojechać do Chełmna nad Nerem i zwiedzić muzeum oraz teren hitlerowskiego obozu zagłady. Tak jak napisałem na wstępie - miejsce to znajduje się na terenie Wielkopolski, ale przecież jego tragiczna historia wiąże się z losami Żydów mieszkających na terenie Łodzi i woj. łódzkiego. To właśnie z Łodzi i stacji Radegast, odchodziły od stycznia 1942 roku transporty Żydów skupionych w Litzmannstadt Getto (zobacz WYCIECZKA Nr 284).
Mam nadzieję, że świat zmądrzeje i ludzie ludziom, już nigdy nie zgotują tak strasznego losu...