Szlak Osad Młyńskich nad Grabią to atrakcyjna trasa rowerowo-piesza, wytyczona wzdłuż malowniczej doliny rzeki Grabia. Została stworzona przez Fundację/Stowarzyszenie "Planeta Grabia" dzięki dofinansowaniu z Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, gmin z regionu (m.in. Dobroń, Łask, Sędziejowice) oraz Lasów Państwowych.
Szlak o długości około 240 km obejmuje trzy pętle (zachodnią, środkową i wschodnią), które łączą dziedzictwo historyczne osad młyńskich, ekofarmy, zabytki i walory przyrodnicze. Jest oznakowany piktogramami z symbolem roweru, a w kluczowych punktach znajdują się tablice informacyjne z opisem historii i okolicy. Trasa jest idealna na spokojną jazdę po łonie natury, z dala od miejskiego zgiełku.
Szlak odkrywa bogactwo Doliny Grabi – rzeki, która od wieków przyciągała osadników. Przed XIX-wiecznymi osadnikami istniały tu osady młyńskie i szlacheckie gniazda, wyrwane z gęstych lasów przez karczowników (olędrów). Trasa podkreśla wielokulturowość regionu : ślady Polaków, Prusaków, Francuzów i luteranów. Projekt zaangażował lokalne społeczności, które opiekują się zabytkami, czyniąc szlak nie tylko turystycznym, ale i edukacyjnym. To "tygel kulturowy" z historią tkactwa, młynarstwa i elektrowni wodnych.
Grabia, dopływ Widawki, od wieków była sercem lokalnego przemysłu wodnego. Już w średniowieczu, w XIII-XIV wieku, nad jej brzegami powstawały pierwsze młyny – drewniane konstrukcje napędzane kołami wodnymi, mielące zboże dla okolicznych wsi. W czasach Rzeczypospolitej szlacheckiej, w XVI-XVII wieku, młynarstwo kwitło: osady jak Marzenin czy Przymiłów miały po kilka młynów, a rzeka dostarczała energii do tartaków, foluszy i papierni. W XIX wieku, za czasów zaborów, industrializacja przyniosła żelazne koła i turbiny, ale po II wojnie światowej większość upadła – komunizacja i elektrownie sprawiły, że wodne młyny stały się reliktami. Dziś szlak to hołd dla tej przeszłości : ruiny, tablice informacyjne i szum wody przypominają o erze, gdy Grabia była "królową młynów" w regionie łódzkim.
Część zachodnią tego szlaku przejechałem w dniu 10 marca 2021 roku - zobacz WYCIECZKA Nr 885. Za parę dni postaram się zaliczyć część wschodnią, która podobno nie jest jeszcze oznakowana.
Część środkowa szlaku rozpoczyna się i kończy w Zelowie, ale oczywiście za względów logistycznych, jego objazd rozpocząłem i zakończyłem we wsi Markówka w gm. Dobroń (no bo miałem bliżej z Łodzi).
Zapraszam do obejrzenia najciekawszych kadrów oraz wszystkich zdjęć i filmów z tej wiosennej przygody, które znajdują się w linkach j/w.
🚴♀️ Relacja z Rowerowej Wyprawy : W Krainie Szemrzących Kół Młyńskich nad Grabią
Dziś postanowiłem zamienić miejski zgiełk na chłodny powiew historii i wiosennej natury. Termometr wskazywał 11°C, a umiarkowane zachmurzenie tworzyło idealną aurę do podjęcia wyzwania : przejechanie części środkowej Szlaku Osad Młyńskich nad Grabią.
I. Rozgrzewka – Z Łodzi do Wrót Szlaku
Poranek przywitał mnie rześkim, choć chłodnym powietrzem. Start z Łodzi o wczesnej porze był konieczny, by pokonać dojazd liczący blisko 21 km.
Wystartowałem z Parku na Zdrowiu. Na parkanie łódzkiego ZOO pojawiło się nowe graffiti z napisem "for animals".
Trasa wiodła przez podłódzkie miejscowości : Gorzew, Górka Pabianicka, Petrykozy, Piątkowisko, Wincentów, aż do Markówki. Asfalt ustępował miejsca polnym drogom, a z każdym obrotem pedałów coraz głębiej wjeżdżałem w łagodny krajobraz ziemi łaskiej. To był etap "przejściowy", lecz nie bez znaczenia – przygotowanie do prawdziwej podróży, podróży w czasie, do serca dawnego młynarstwa.
Wieś Piątkowisko - droga przy trasie szybkiego ruchu S-14.
Piątkowisko i tablica edukacyjna "Historia bliżej ciebie - Gmina Pabianice-starym traktem z Pabianic do Łasku".
"Historia bliżej ciebie - Gmina Pabianice" to inicjatywa promująca dziedzictwo regionu, obejmująca historię sięgającą XI wieku, osadnictwo na przełomie XVIII i XIX wieku oraz wydarzenia z I wojny światowej. Gmina utworzyła stronę internetową, na której znajduje się mnóstwo ciekawych informacji o tej części woj. łódzkiego.
II. Odkrywanie Historii – Szlak Osad Młyńskich
W Markówce oficjalnie wjechałem na Szlak Osad Młyńskich nad Grabią.
Markówka - dla mnie początek objazdu szlaku.
Na skrzyżowaniu skręcam w lewo - na zachód, zgodnie z oznakowaniem szlaku.
Markówka - most na polnej strudze. Szlak kieruje się w stronę lasu.
Urokliwa kapliczka na trasie szlaku.
Las w Markówce i widoczne na drzewie oznakowanie szlaku. W tej części trasa prowadzi także po śladzie niebieskiego szlaku rowerowego im. Św. Maksymiliana Marii Kolbe (zobacz WYCIECZKA Nr 746).
Skrzyżowanie leśnych duktów w okolicy wsi Mauryców. Tu nasz szlak skręca na południe i prowadzi po trasie turystycznego "Szlaku okolic Łodzi".
Wieś Poleszyn.
Łask Kolumna ul. Sportowa. Przy nowej drodze ustawiona jest tablica z informacją o wykorzystania Funduszy Europejskich w ramach projektu pt. "Modernizacja transportu publicznego".
Kolumna Las - tablica edukacyjna szlaku przy Placu Szarych Szeregów. To właśnie w tym miejscu znajduje się start i meta części środkowej szlaku.
Na planszy są istotne informacje dot. przebiegu trasy drugiej pętli szlaku. Są także trzy kody QR, które można zeskanować i pobrać na swój telefon ślad gpx, ulotkę i stronę internetową szlaku.
Dąb szypułkowy "Janusz" na rondzie przy Placu Gwiaździstym.
Nazwane na cześć założyciela Kolumny, Janusza Szweycera, to drzewo jest symbolem marzeń o „mieście ogrodzie”. Zobacz koniecznie WYCIECZKA Nr 179.
Kolumna Las ul. Światowida i most na rzece Pałusznica.
Rzeczka na swoje źródło na wschód od wsi Wymysłów Francuski w gminie Dobroń.
Most na rzece Grabia we wsi Barycz.
Rzeka Grabia, choć długa na zaledwie 77 km, jest ewenementem. Niegdyś, na jej krótkim biegu, pracowało około 30 młynów wodnych !
Ta niesamowita koncentracja świadczy o bogactwie wód i sprycie dawnych mieszkańców, którzy wykorzystali każdą kroplę do pracy.
Młyny, kuźnice i tartaki były gospodarczym sercem regionu przez stulecia. Niestety młyn w Baryczy spalił się bezpowrotnie w 2018 roku (zobacz WYCIECZKA Nr 834).
Staw nad Grabią w Baryczy.
Barycz - estakada trasy szybkiego ruchu S-8.
Ta niezwykła budowla powstała nad rozlewiskami rzeki Grabia i Obszarem Natura 2000.
Tablica wyjazdowa ze wsi Barycz. Szlak wkracza na tereny leśne.
W tej części szlak prowadzi po trasie niebieskiego szlaku rowerowego relacji Łask - Pszczółki. Mija się rewelacyjną trasę MTB Rokitnica.
🏞️ Talar – Perła Młynarskiego Dziedzictwa
Kluczowym punktem na trasie, i miejscem, w którym trzeba zostać na dłużej, jest osada Talar (zobacz koniecznie WYCIECZKA Nr 114).
Tutaj historia niemalże szepcze w szumie rzeki. Talar to słynna osada młyńska, o której pierwsze wzmianki pochodzą z XVI wieku ! Co ciekawe, początkowo działała tu kuźnia wodna, wytapiająca żelazo z rud darniowych, co podkreśla, że Grabia napędzała nie tylko przemysł spożywczy.
Obecnie znajduje się tutaj "Osada dwa młyny" - bardzo popularna miejscówka w gminie Dobroń.
W Talarze można podziwiać dwa unikatowe, drewniane młyny z XIX wieku. Większy z nich, będący niegdyś młynem-matką z przemiałem do 6 ton zboża na dobę, i mniejszy, zwany młynkiem-kaszarnią.
Ten mniejszy młyn został niedawno rozebrany, a na jego miejscu pobudowano nowy obiekt.
Choć oba są obecnie nieczynne, ich monumentalna, drewniana architektura i położenie między stawem rybnym a rzeką, robią ogromne wrażenie. Przez lata młyny należały do rodziny Fiszerów, zanim zostały upaństwowione po II wojnie światowej. W obiektach tych oprócz mielenia mąki, wytwarzano też kaszę w perlaku i jagielniku, co świadczy o kompleksowości gospodarki młyńskiej.
Rzeka Grabia w Talarze.
Tablica edukacyjna szlaku przy moście w Talarze.
Na planszy pt. "Przystanek Osada młyńska Dwa Młyny" zamieszczono wiadomości dot. tego magicznego miejsca oraz regionalne przepisy kulinarne.
🌾 Ślady Przemysłu w Krajobrazie
Dalsza jazda wiodła przez malownicze tereny : Kolonia Ldzań, Morgi i czy Zimne Wody.
Nowa droga na odcinku Kolonia Ldzań - Ldzań. Tu szlak skręca na wschód.
Wieś Mrogi.
Osada Zimne Wody.
Pokonując kolejne kilometry do wsi Drzewociny doświadczyłem sielskiego krajobrazu, który mimo upływu lat, wciąż jest silnie związany z rzeką, żywicielką i pracodawczynią regionu.
Tablica wjazdowa do wsi Drzewociny w gm. Dłutów. Miejscowość poznałem dobrze podczas WYCIECZKI Nr 374.
Tablica "Obszar Natura 2000" w Drzewocinach.
Drzewociny to wieś o historii związanej ze osadnictwem niemieckim. Do 1928 roku osada nazywała się Erywangród i była zamieszkana głównie przez Niemców.
Nie ma już niestety młynów w Drzewocinach oraz sąsiedniej Mierzączce Małej.
Nowe tabliczki kierunkowe na trasie szlaku.
Historia Drzewocin (Erywangrodu) oraz okolicznych osad olęderskich i młynarskich została opisana i upamiętniona na tablicach informacyjnych w lokalnej przestrzeni, w ramach projektu edukacyjnego "Tajemnice historii Erywangrodu".
Na trasie szlaku znajduje się "Aleja mieszkańców Chachuły, Lipieńca, Molendy, Erywangrodu i Drzewocin" (zobacz wszystkie w galerii zdjęć).
Na tabliczkach widnieją nazwiska najbardziej znamienitych obywateli, którzy żyli i pracowali w tej malowniczej okolicy.
Aleja prowadzi do cmentarza ewangelickiego.
Przy bramie wejściowej ustawiona jest tablica edukacyjna pt. "Cmentarz mieszkańców Erywangrodu i Drzewocin w Molendzie".
Przy drodze dojazdowej do nekropoli stoi tablica edukacyjna szlaku.
Na planszy pt. "Dziedzictwo kulturowe oraz ratowanie regionalnej pamięci Podgrabia", zamieszczono cenne wiadomości o historii tej okolicy.
W Drzewocinach zlokalizowany jest Ośrodek Rehabilitacyjno-Wypoczynkowy należący obecnie do "Caritas" Archidiecezji Łódzkiej.
Leśny odcinek szlaku w Drzewocinach.
Rzeka Dłutówka w okolicy przysiółka Depczyk.
Zagrody mieszkańców nad Dłutówką.
W tej części szlak kieruje się na północ przez tereny leśne.
Mierzączka Mała - trasa przy zbiorniku retencyjnym.
Szlak przecina drogą na linii Mierzączka Duża - Dłutów. Za szlabanem znajduje się trudny etap szlaku - piaszczysta drożyna prowadząca pod górkę.
Kolejny odcinek to przejazd dojazdem poż. nr 44.
Oznakowanie szlaku w lasach Nadleśnictwa Dłutów.
Szlak doprowadza do skrzyżowania duktów - rozstaju "Trzy brzozy".
Następny fragment to przejazd rewelacyjnym duktem przez sosnowy las.
Punkt czerpania wody niedaleko wsi Ślądkowice.
Szlak wiedzie dalej do krzyżówki duktów w okolicy wsi Pawlikowice.
Warto tam odwiedzić cmentarz wojenny z okresu pierwszej wojny światowej (zobacz WYCIECZKA Nr 142).
Jedziemy dalej do szosy na odcinku wieś Róża (to w lewo) - Pawlikowice i cały czas prosto pod wiaduktem trasy S-8.
Pawlikowice - na skraju lasy szlak skręca na zachód.
Jest to odcinek prowadzący na "Góry Dobrońskie".
Po drodze mija się kapliczkę - "Czerwony krzyż" z 1910 roku.
A także użytek ekologiczny "Bagno śródleśne".
Piaszczysty odcinek szlaku do wsi Mogilno Małe.
Mogilno Małe i trasa szybkiego ruchu S-14. Za wiaduktem szlak skręca na północ.
Leśny odcinek szlaku z Mogilna na Dobroń Mały.
Dobroń Mały - na skraju lasu stoi pomnik pamięci Andrzeja Jaworskiego ps. „Marianek” i Tadeusza Kuzi ps. „Igła”.
Przed Dobroniem szlak przecina drogę woj. nr 482 oraz linię kolejową.
Pętla szlaku zamknęła się w Dobroniu, gdzie drogę przebiegł mi czarny kot. Ale ja w takich momentach nie panikuję, bo z doświadczenia dobrze wiem, że czarny kot, to gwarancja udanej wycieczki !
Po chwili melduję się w Markówce, gdzie kończę objazd tego ciekawego szlaku. Brawo Mr SCOTT ! Kolejny szlak rowerowy woj. łódzkiego zaliczony !!!
III. Powrót do rzeczywistości
Po wyjeździe do Markówki, czekało mnie jeszcze 22,8 km powrotu do Łodzi. Trasa wiodła przez Wymysłów Francuski, Kudrowice i ponownie przez Petrykozy i Górkę Pabianicką.
Nowa droga z Markówki na Wymysłów Francuski.
Choć temperatura była niska, a chłodne, marcowe słońce ledwo przebijało się przez chmury, cały czas miałem poczucie doskonale spędzonego czasu.
Malowniczy staw w Wymysłowie Francuskim.
Nad akwenem znajduje się ciekawy eksponat - zabytkowy model samochodu m-ki "Trabant".
Górka Pabianicka i nowa tablica edukacyjna "Historia bliżej ciebie - Gmina Pabianice" z historią tej miejscowości.
Zakończenie wycieczki - Łódź ul. Kusocińskiego 76b i mural pt. Łódzki styl" z wizerunkiem słynnego muzyka O.S.T.R.
Podsumowanie : Dziś przejechałem tylko 91,8 km, ale co najważniejsze – odbyłem fascynującą lekcję historii. Szlak Osad Młyńskich nad Grabią to nie tylko świetna trasa rowerowa, to żywe muzeum techniki, które przypomina o tym, jak wielką siłę i znaczenie dla lokalnej gospodarki miało szemrzące koło młyńskie. Ten szlak to idealny sposób na połączenie aktywności fizycznej z odkrywaniem historii i natury centralnej Polski.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz